Ma.akers aan het woord

Ma.ak020 is boven alles organisch ontwikkeld. Al tientallen jaren werken Amsterdammers van divers pluimage aan maatschappelijke initiatieven in de stad. Het Maatschappelijk Akkoord van Amsterdam is hier een product van. Het akkoord was een antwoord op de vraag ‘Wat is de logische volgende stap?’, nadat een inhoudelijk succesvol manifest voor de stad – Ruimte voor het Initiatief – weer enkel op advies en verzoek aan het college leek uit te draaien. Het akkoord bood ruimte voor de doelen en werkwijzen die uit Ruimte voor het Initiatief naar voren kwamen en onderschreef het ambitieniveau van de betrokkenen. Het leidde tot het initiatief Ma.ak020. Jasper: ‘We wilden zeggenschap, mede eigenaarschap en het ‘anders samenwerken’ uit de politieke arena trekken en midden in de stad leggen. Maar het ongemak van systeemverandering is dat het niet snel kan. Toch worden er elke keer stapjes gezet richting meer draagvlak voor democratisering en maatschappelijk initiatief.’

Het Maatschappelijk akkoord van Amsterdam (hierna: het akkoord), gemaakt door meer dan 600 Amsterdammers, is ondertekend in november 2019. In het akkoord staan doelen voor de stad, zoals Donut Deals, jongerenparticipatie, buurtrechten en een regeling voor integrale financiering voor maatschappelijke initiatieven. Daarnaast staat het akkoord voor mede-eigenaarschap en zeggenschap over stadsbeleid: samenwerking en verbinding tussen partijen in de stad, in wat wel de ‘tussenruimte’ wordt genoemd.

Waarom is dit eigenlijk nodig? Karien: ‘We zoeken naar een andere positie voor maatschappelijk initiatief, andere rollen en routes naar andere uitkomsten.’ Net als veel stadmakers en actieve bewoners probeert Ma.ak020 patronen te doorbreken. Dit gaat niet vanzelf! Hardnekkig zijn bijvoorbeeld de reflexen van de systeemwereld en leefwereld. Vanuit de systeemwereld heb je de alom verguisde pogingen om te strakke regie te voeren op resultaten en uitkomsten van initiatieven. Dit staat niet alleen vernieuwing in de weg, maar smoort ook het enthousiasme en durf in de wijken van de stad. Hier ligt een schat aan lokale potentie die nu niet tot wasdom kan komen.

Ma.ak020 zoekt naar dit potentieel door de stad meer te laten samenwerken met (lokaal) bestuur. Jasper: ‘Maar als een initiatief op tegengas stuit dat kun je je uit reflex vervolgens activistisch(er) opstellen en bijvoorbeeld door flink op de trom te slaan de publiciteit in je voordeel gebruiken.’ Karien: ‘Als je naar het Parool stapt kan dat de vertrouwensrelatie schaden die met veel moeite is opgebouwd. En het geld dat je dan krijgt is vaak incidenteel. Die vrijblijvendheid rondom de waarde en invloed van maatschappelijk initiatief, daar moeten we echt vanaf. Er is een duurzame verandering in beleid en werkwijze nodig; een totaal ander verhaal.

Wat is dat dan voor verhaal? Het is een verhaal over de tussenruimte, een plek van de lange adem waar afstand tussen groepen overbrugd kan worden door elkaar op neutraal terrein de hand te reiken. Ma.ak020 is een product van die tussenruimte. Het is een poging om gelijkwaardiger samen te gaan werken met partners in de stad.

Maar stadmakers zijn toch altijd al in gesprek met (lokale) overheden? Jasper: ‘Niet het gesprek is nieuw, maar dat er draagvlak wordt georganiseerd voor een methodiek uit de tussenruimte. Deze methodiek komt rechtstreeks uit de stad. Er is nu bereidheid om de keuze voor Ma.akbanken duurzaam in te bedden in de gemeente Amsterdam. Wat daar tot nu toe bereikt is, wat er nu op het punt staat te gebeuren, dat is absoluut innovatief. Die wil om dit op te pakken is echt een doorbraak!’

Welke methodiek eigenlijk? Karien: ‘We willen de punten uit het akkoord uitvoeren. Dat doen we aan Ma.akbanken. Ma.akbanken ontstaan vanuit het akkoord en de actualiteit in de stad. Rond een knersende maatschappelijke kwestie wordt een diverse groep deelnemers uitgenodigd, die de kwestie, de stad en het systeem kennen, en daar vanuit hun werk of rol een beslissing over kunnen nemen.’ Hierdoor wordt de praktijk versterkt van initiatiefnemers en ambtenaren die zich inzetten voor de stad, en de praktijk van betrokken bewoners en professionals, met als doel om te werken aan de oplossingen die we nodig hebben. Die het huidige systeem niet alleen lijkt te kunnen produceren. 

En waarom lukt dat aan een Ma.akbank dan wel? Karien: ‘Aan een Ma.akbank is ruimte voor de stille stemmen; de verstomde ervaringen uit de stad die veelal de gemeenteraad niet halen maar juist bijdragen aan het gedeelde begrip van een knersende kwestie. Ma.akbanken creëren een ontmoeting tussen mensen die mogelijkerwijs totaal niet op dezelfde golflengte denken en werken, maar elkaar wel vinden in de knersende kwestie. Samen kunnen ze daar nieuwe antwoorden op vinden.’ Ma.akbanken hebben bovendien een formele opdrachtgever. Bij de eerste Ma.akbank – over Amsterdammers die wel werk hebben maar toch in armoede leven – is dat wethouder Groot Wassink (GL, Sociale Zaken). De grote kracht van deze methodiek is dat deelnemers gezamenlijk eigenaar worden van een kwestie en een (nieuwe) aanpak, in combinatie met draagvlak voor dit proces en voor de resultaten binnen de organisaties van de deelnemers. Karien: ‘Het is extra bijzonder omdat alle partners aan een Ma.akbank in een avontuur willen stappen terwijl ze niet weten wat de oplossing van de knersende kwestie gaat zijn, en wat dat van hen en hun werk gaat vragen.’

Wat moet deze methodiek uiteindelijk opleveren? De moderne samenleving is een complex geheel geworden waarin staat noch markt normen eenzijdig kan bepalen en volledig gelijk kan hebben. Wat dit voor Amsterdam betekent is dat de gevestigde samenwerking in de systeemwereld niet tot de gewenste oplossingen leidt voor stadskwesties die zich opdringen. Dit gaat hand-in-hand met meer pogingen vanuit de samenleving en het bedrijfsleven om oplossingen te vinden voor knersende kwesties. Deze pogingen moet je zien als on-going onderhandelingen over nieuwe verdeling van eigenaarschap en wie daarover mag (mee)beslissen.

Jasper: ‘Ma.akbanken voldoen aan een bepaald ambitieniveau. Het beoogt een streep te trekken door het ‘ophaal-effect’, waarbij iemand iets roept in de leefwereld, en de politiek of een ambtelijk programma dat komt ophalen vanuit de systeemwereld. “En u hoort nog van ons.”’ Karien: ‘Uiteindelijk willen we vanuit maatschappelijke initiatieven samenwerken met overheden op een gelijkwaardige manier.’ In de samenleving bestaat er per definitie geen gelijkwaardigheid tussen burger en staat maar in de tussenruimte kan dit patroon doorbroken worden.

Nog laatste woorden? Karien: ‘In het voorwerk van de Ma.akbanken stuit je meteen op het meest knersende: mensen zijn gewend om hun werk met de beste bedoelingen op een bepaalde – lees: heel specifieke – manier te doen. Maar hierdoor staat niet iedereen open voor de boodschap dat je ook een andere rol zou kunnen hebben. En dat we elkaar nodig hebben voor verbetering.’ Jasper: ‘Oprekking en verandering hierin is op zich al bedreigend. Binnen de systeemwereld worden nu hele grote stappen gezet in houding en werkwijze ten opzichte van maatschappelijk initiatief. Maar naar de leefwereld lijken dit slechts hele kleine stapjes. Dit is wat Ma.ak020 probeert te vertalen.'