Commons Vlag

In alle hoeken van de stad Amsterdam zetten burgers zich in voor maatschappelijke doelen die zij belangrijk vinden. Maar waar deze burgerinitiatieven door middel van iets wat 'commoning' heet belangrijke veranderingen in de stad teweeg brengen, is er niet altijd een duidelijk gezicht naar buiten van deze commons. Kunstenaar Natascha Hagenbeek ziet graag dat hier een verandering in komt en dat verbinding wordt gefaciliteerd. Ze ontwierp met behulp van commoners en experts een commons vlag. Het doel? Om Amsterdam ervan bewust te maken dat verandering door commoning overal om ons heen plaatsvindt.

Door: Nicole Römer 

De definitie van een commons is een beetje zoals de commons zelf: wisselend en door iedere persoon net anders uitgelegd. Zelf legt Natascha het als volgt uit: ‘commons ontstaan wanneer burgers gezamenlijk werken aan een gemeengoed zoals bijvoorbeeld voedsel, energie, water, zorg. De burgers vormen een collectief en spreken samen regels af voor het democratische beheer van een gemeengoed.’ Commons ontstaan dus eigenlijk wanneer burgers zelf de verantwoordelijkheid willen nemen om gemeenschappelijke zaken in de stad zelf te regelen om op zo’n manier collectief voor de maatschappij doelen te bereiken. 

Ons interview vindt plaats op een commons, namelijk I can change the world with my two hands. Het is een ecologisch beheerd terrein van 1200 vierkante meter in Amsterdam West. In 2010 was het nog een braakliggende speeltuin van zand en steen, maar op initiatief van Natascha is het omgetoverd tot een ecologische groene oase. Inmiddels is het zelforganiserend geworden; Natascha is niet meer intensief betrokken en het beheer van het terrein wordt door buurtbewoners geregeld. De tuin is een voorbeeld van een commons; het is een stadslandbouwproject waar een gemeengoed (de tuin) door een gemeenschap (de buurtbewoners) wordt verzorgd. 

‘Toen ik startte kende ik de term niet. Mijn hart ligt altijd al bij de commons, alleen noemde ik ze toen geen commons. Ik noemde ze toen burgerinitiatieven,’ vertelt Natascha. Haar echte kennismaking met de term kwam toen zij van Nathalie van Loon van de Gemeente Amsterdam een verzoek kreeg om een kunstwerk te maken over commons. Natascha maakte een tijdschrift over Amsterdamse commons, geïnspireerd op de Whole Earth Catalog uit de jaren ‘70 in de VS. Tegen de tijd dat het tijdschrift in 2019 verscheen was Natascha de commons compleet in gedoken. Zo begon ze zich ook af te vragen op welke wijze commons zichtbaarder konden worden in de stad. Het idee van een vlag kwam in haar op: ‘Een vlag kan een goed gereedschap zijn voor zichtbaarheid.’

Uit een werksessie georganiseerd in samenwerking met Commons Network, het samenwerkingsplatform voor sociaal-maatschappelijke bewegingen en initiatieven en in gesprekken kwamen er vanuit de commoners veel ideeën over hoe een commons vlag er uit zou kunnen zien. ‘Er is een uitgebreid ontwerpproces aan de vlag voorafgegaan,’ vertelt Natascha. Onder begeleiding van een vlagdeskundige en samen met ontwerpers en commoners ontwierp ze verschillende vlaggen. ‘Er waren een aantal dingen die we in de werksessie hebben besproken en graag in de vlag terug wilde zien komen. De commons als katalysator van verandering, als voorcultuur, maar ook de spelregels die je met z’n allen afspreekt. We bewegen ons weliswaar in de vrije ruimte, maar doen dat niet zonder dat er gezamenlijk afspraken zijn gemaakt (net als de Piraten). Binnen commons is het heel belangrijk om samen regels af te spreken die kunnen bijdragen aan hetgeen je wilt bereiken.’ Het ontwerp werd uiteindelijk gebaseerd op het ‘ripple effect’: het idee dat verandering klein begint, maar vervolgens groter groeit en uitbreidt. Het ontwerp is simpel maar opvallend: een witte achtergrond met een zwarte ‘ripple’ die zich oneindig uit lijkt te breiden. 

De volgende stap voor Natascha is het verspreiden van de vlag. Begin juni werden de eerste exemplaren bij verschillende commons opgehangen. Op 21 juni werd de vlag in een parade van de Dam naar Stopera gebracht. Raadslid Imane Nadif nam de vlag in ontvangst. Het doel is om de vlag zo breed mogelijk te verspreiden; op de vraag wie de vlag mag uithangen, antwoordt Natascha: iedereen. ‘Ik zie het als de vlag van de collectieve burgerkracht, van gemeenschapskracht. De vlag is voor iedereen die laat zien dat het anders kan; dat er alternatieve manieren zijn om de maatschappij in te richten. Ik geloof dat als iedereen beter weet wat er in de stad allemaal speelt, dat het mensen hoop en inspiratie kan geven. De commons laten zien dat elke actie er toe doet en klein begint.’

Van hobbels lijkt gelukkig weinig sprake te zijn. Op gemeentelijk niveau is er een commons agenda en houden ambtenaren van o.a. de afdeling democratisering zich bezig met het ondersteunen van commons. ‘De grootste vraag is eigenlijk of mensen wel onder een vlag willen. En dat gaan we zien. Ik hoop van wel,’ sluit Natascha af. 

Ben of ken jij een initiatief dat de vlag zou willen uithangen? Neem dan contact op via hallo@heeldeaarde.net.

/// Dit is een verhaal van de Initiatievenpers. De Initiatievenpers zoekt, produceert en verspreidt verhalen via kanalen van aangesloten initiatiefnemers om hun impact op de stad te laten zien. Het is een onafhankelijk samenwerkingsverband van Amsterdamse maatschappelijk initiatiefnemers en de gemeente. Meedoen? Neem contact op met de Initiatievenpers. \\\