Fruittuin van Moerkerken

Op de Van Moerkerkenstraat 83 in Amsterdam Nieuw-West stap je uit het drukke stadsleven en in een rustige groene omgeving waar fruit en kruiden geteeld worden, er samen wordt gekookt en iedereen samen de kippen verzorgt. Waar tot januari 2020 een reeks parkeervakken stonden, staat nu namelijk een fruitboomgaard, de Fruittuin van Moerkerken. Initiatiefnemer Roel Schoenmakers van Cascoland vertelt over de visie, de fruittuin, en wat het allemaal voor de buurt en stad betekent. 

Door: Nicole Römer 

Cascoland is een internationaal netwerk van ontwerpers, beeldend kunstenaars, performers en academici gevestigd in Amsterdam. Oprichters Roel Schoenmakers en Fiona de Bell zette het initiatief in 2004 op met projecten gericht op de ontwikkeling van ecologisch en sociaal duurzame vormen van samenleving. Het was eerst nomadisch van aard, met projecten in onder andere Zuid-Afrika, Brazilië, Peru, Rusland, Kirgizië, Palestina en Japan. In 2010 viel de focus van de sociale onderneming op eigen bodem en startte ze met een project in de Kolenkitbuurt in Amsterdam, met als doel de leefbaarheid van de buurt te verbeteren. In 2018 breidden ze uit naar Nieuw-West met de Eendagszaak, een deelruimte en broedplaats voor buurtbewoners die graag wilden ondernemen en die inmiddels een sterke informele zorgomgeving vormen voor buurtbewoners. In 2019 hebben ze aan de Lodewijk Van Deysselstraat 63 een moestuin heringericht wat nu de Social Garden heet. In januari 2020 realiseerden ze een paar honderd meter verderop de Fruittuin van Moerkerken.

Een groene oplossing voor de buurt

De Fruittuin van Moerkerken was een oplossing voor een voorkomend probleem in de buurt. Naast de basisschool op de Van Moerkerkenstraat stonden een aantal parkeervakken die de Gemeente wilde opheffen. ‘s Avonds werden de vakken door jongeren gebruikt om drugs en lachgas te gebruiken, met als gevolg dat ouders de volgende ochtend hun kinderen bij de school afleverden tussen het afval van de nacht daarvoor. De parkeervakken trokken de aandacht van Cascoland, die het idee had om daar een boomgaard neer te zetten; de eerste boomgaard in een openbare ruimte in Nederland. Toen de Gemeente zich in dit plan kon vinden, kregen ze groen licht. 

Veel meer dan een boomgaard

Inmiddels is het project uitgegroeid tot veel meer dan een boomgaard. Vanuit een woning op het erf beheert en onderhoudt Cascoland de Fruittuin. Naast de woning staat een glazen kas van 4 bij 10 meter, ook openbaar en toegankelijk voor de buurt. Aan de andere kant van de woning groeit een divers aanbod van kruiden; daarachter staat een container waar door middel van een broodvergister straks oud brood zal worden omgezet in groene energie. Dit wordt allemaal met hulp van buurtbewoners, jongeren en vrijwilligers mogelijk gemaakt. Voor een stad als Amsterdam, die steeds meer verdicht raakt is het een mooi voorbeeld van de enorme meerwaarde van een stukje groen. 

Het aantal vrijwilligers bedraagt ongeveer 45. Vrijwilligers die in wisselende samenstellingen meewerken in de projecten. Daarnaast zijn er zo’n 15 buurtondernemers die o.a. vanuit de Eendagszaak werken. Roel: ‘We verwachten dat deze aantallen de komende jaren zeker nog toe zullen gaan nemen.’

‘Er komt hier heel veel samen’, vertelt Roel. Er is een sociaal aspect: mensen mogen er komen wandelen, fruit plukken en samen aan tafel zitten. Ook is er een ecologisch aspect: in de kas wordt er gekookt en geconserveerd met producten uit de boomgaard, maar vooral ook met geredde groenten en fruit van de markt op Plein ‘40-‘45. Daar wordt wekelijks circa 7.500 kilo aan groenten en fruit weggegooid. Een deel daarvan wordt door vrijwilligers van Cascoland opgehaald en uitgedeeld aan diverse voedselbanken. Wat er overblijft wordt op locatie geconserveerd tijdens workshops met buurtbewoners.

Volgens Roel moeten sociale en ecologische duurzaamheid hand in hand gaan: ‘Een stad is ook een organisme. Hoe diverser de stad, hoe veerkrachtiger. Dus als je het hebt over de Fruittuin van Moerkerken: het is een common, een gevarieerd ecosysteem, een voedselproductieplek, leerplek, sociale ontmoetingsruimte, denktank, maar zo kun je veel meer bedenken om het mee te omschrijven’. 

Waarde toetsing en toekomstplannen

Toch merken de initiatiefnemers dat dit soort zachte waardes niet altijd voldoende zijn in gesprekken met de Gemeente, waar de nadruk ligt op harde cijfers. Daarom heeft Cascoland in samenwerking met andere organisaties de impact van de Fruittuin in kaart gebracht. De maatschappelijke waarde wordt vertaald naar een index gebaseerd op de 17 ‘Sustainable Development Goals’ van de Verenigde Naties en er wordt getoetst op hoeveel van de SDGs De Fruittuin van Moerkerken impact maakt. Het zijn er nu al 11 van de 17. Een overzicht van deze maatschappelijke impact is te vinden op de MAEX.

Voor Cascoland is wat er op wijkniveau plaatsvindt belangrijker. Het is belonend om te zien hoe de wijk er op vooruit gaat, en hoe de sociale cohesie onder bewoners zichtbaarder wordt. Ook komt er veel van wat er op wijkniveau gebeurt niet terug in de waarden van de SDGs. Desalniettemin vormt dit rapport aan de hand van de SDGs een tool waar gesprekken met de Gemeente aan kunnen worden opgehangen.

Een andere zorg is dat Cascoland tot op heden niet de officiële beheerder van Van Moerkerkenstraat 83 worden. Dit is iets waar nu met de afdeling Vastgoed van de Gemeente aan gewerkt wordt. ‘Wij willen graag voor lange termijn blijven’, zegt Roel. De betrokkenheid van de buurt is hoog, en de Fruittuin heeft haar enorme meerwaarde zeker bewezen. Groen licht van de Gemeente voor beheer op lange termijn zou betekenen dat dit stuk openbare groen behouden en beschermd blijft.

Voor meer informatie over de Fruittuin van Moerkerken en andere projecten, zie de site van Cascoland.

beeld: Cascoland

/// Dit is een verhaal van de Initiatievenpers. De Initiatievenpers zoekt, produceert en verspreidt verhalen via kanalen van aangesloten initiatiefnemers om hun impact op de stad te laten zien. Het is een onafhankelijk samenwerkingsverband van Amsterdamse maatschappelijk initiatiefnemers en de gemeente. Meedoen? Neem contact op met de Initiatievenpers. \\\