De Ma.akbank Wind Oost (afgerond najaar 2022) stelde zich ten doel om met een divers samengestelde groep gezamenlijk op zoek te gaan naar de (on)mogelijkheden voor windenergie in Oost die op brede steun kunnen rekenen. Aan deze Ma.akbank deden georganiseerde voor- en tegenstanders van Windenergie mee en ambtenaren uit stadsdeel Oost. Opdrachtgevers: Dagelijks bestuur stadsdeel Oost (inhoudelijk), en centraal ambtelijk (democratisering).
Deze Ma.akbank is afgerond
Looptijd 6 maanden, van 15 nov 2021 tot 17 mei 2022.
Aantal deelnemers
Er deden 23 mensen mee aan Ma.akbank Wind
De aanleiding
De wethouder had eigenlijk al een oplossing: er komen 1 of meer windturbines in Oost. Bewoners kregen inspraak op waar die moest komen, niet op de vraag óf. Het inspraakproces was voor de hele stad bepaald. Maar bewoners in Oost vonden en wilden dat het anders ging, en vroegen Ma.ak020 om hulp. Zo werd na een verkenning met de bestuurder van Oost een Ma.akbank georganiseerd, in plaats van het stedelijk proces. De Ma.akbank Wind bewees: steeds meer mensen in de stad geloven dat het anders moet én anders kan. Niet meer van binnen naar buiten, maar vanaf de start in co-creatie. Tijdens de voorbereiding werd de vraagstelling voor deze Ma.akbank geformuleerd: de knersende kwestie.
De kwestie Wind
Tijdens de eerste sessies van de Ma.akbank is de kwestie geherformuleerd. Deze herformulering is een belangrijk onderdeel van een Ma.akbank: door de brede en uiteenlopende kennis van deelnemers en experts bij elkaar te leggen zien we meer van de kwestie. En door hem samen te herformuleren ontstaat gedeeld eigenaarschap van de opgave. De originele vraag was: Hoe kan Oost een aandeel leveren in de opwek van duurzame energie met windturbines? Na de eerste sessies is de volgende herformulering tot stand gekomen, om recht te kunnen doen aan de vele aspecten die het onderwerp complex maken. De nieuwe vraagstelling werd:
1. Hoe kan Oost duurzamer worden in energiegebruik en -opwekking? Welke vormen van energie zouden dat kunnen zijn? Hoe organiseren we draagvlak voor de vraag en oplossing?
2. Hoe verhouden we ons daarbij tot de oorspronkelijke opgave? Zijn turbines wenselijk, gezien de feiten, risico’s en opbrengst (zijn die in werkbare balans te brengen)? Is Oost in staat om een bijdrage te leveren aan de opwekking van windenergie binnen de grenzen van haar grondgebied en bevoegdheden, gelet op de belangen van inwoners, natuur en sociaal-cultureel erfgoed, afgewogen tegen de belangen/offers van anderen, en zo ja hoe?
Sessie 1
De deelnemers hebben kennis gemaakt met elkaar. De Ma.akbank werkwijze is besproken en vergeleken met het stedelijke inspraakproces. Er waren deelnemers bij die zich via de gemeente voor het stedelijk proces hadden aangemeld en niet wisten van de Ma.akbank. In het begin liepen de wereldbeelden op de kwestie zeer uiteen en de gemoederen waren gespannen.
Sessie 2
Elke deelnemer heeft diens beeld over de kwestie gedeeld. Alle wereldbeelden zijn bij elkaar gebracht in een digitaal werkbord. Daarmee ontstond er ruimte voor elkaars beeld, en voor meerdere zienswijzen. Maar er ontstond hierdoor ook een breder, nieuw en gedeeld beeld op de kwestie.
Sessies 4 en 5
In sessie 4 en 5 kwamen experts en enkele deelnemers met cijfers en diepere kennis over energieverbruik in de stad. De aangewezen locaties voor windturbines zijn bezocht. De meningen bleven verschillen, maar dat weerhield de meeste deelnemers er niet van te blijven samenwerken.
Sessie 6-7-8
In de laatste sessies is aan toekomstbeelden gewerkt en door back-casting aan mogelijke scenario's in het heden die naar daarheen kunnen leiden. Meerdere scenario's werden uitgewerkt. In co-creatie is daarna een slotakkoord geschreven dat aan de besuurder in Oost is gepresenteerd.
Uitkomsten Ma.akbank Wind
Dit zijn de conclusies van Ma.akbank Wind:
1. De deelnemers aan de Ma.akbank zijn het niet unaniem eens over de wenselijkheid of onwenselijkheid van windturbines in Oost. De onwenselijkheid is groot, gezien de bevolkingsdichtheid, het gebrek aan ruimte, de invloed op natuur en werelderfgoed, de kans op gezondheidsklachten.
2. Aan de Ma.akbank heerst twijfel over de noodzakelijkheid van (meer) windturbines op land, ten opzichte van wat op zee haalbaar en mogelijk is. Het argument om dan toch windturbines in Amsterdam-Oost te plaatsen gaat over de medeverantwoordelijkheid van de stad in het behalen van de doelstelling.
3. Als Amsterdam besluit tot het plaatsen van windturbines, dan is de haven een beter en meer voor de hand liggend gebied dan stadsdeel Oost.
4. In Oost zijn meerdere alternatieven mogelijk om bij te dragen aan de gewenste energietransitie-doelstelling. Die hebben de voorkeur boven windturbines.
Aanbevelingen
Gericht aan de gemeente:
1. Wees duidelijk en transparant over de argumenten waarom windturbines in Amsterdam wenselijk zijn. En geef daarbij aan hoe dat zich verhoudt tot de noodzakelijkheid (regionaal en landelijk) ten opzichte van de huidige cijfers en berekeningen, en andere oplossingen.
2. Neem kennis van de door het Rijk geformaliseerde cijfers over de haalbaarheid van de windenergiedoelstelling op zee, en geef aan hoe de gemeente zich daartoe verhoudt en waarom.
3. Klop samen met Energie Samen en Amsterdamse windcoöperaties, bij het Rijk aan om een deel van de Noordzee toegewezen te krijgen voor een windproject. Of tender mee, net als energiebedrijven.
4. Zoek in samenwerking met buurgemeenten naar betere plekken in de metropoolregio Amsterdam, Flevoland en in de RES Noord-Holland, met veel minder schade voor bewoners, recreanten en natuur.
5. Ontwikkel mogelijke windturbine-locaties bij voorkeur in 100% lokaal eigendom.
6. Ontwikkel samen met bewoners en organisaties mogelijkheden tot mede-eigenaarschap in energie-coöperaties. Dat kunnen ook windturbines van de stad buiten de gemeentegrenzen zijn.
7. Ondersteun coöps in oprichting aan de hand van buurtrechten als zij behoefte hebben aan ondersteuning.
Gericht aan Oost:
1. Maak van het stadsdeel een proeftuin voor het ontwikkelen en ondersteunen van innovatieve technieken en andere manieren om tot een breed gedragen en succesvolle energietransitie te komen.
2. Zet in op besparing. Door gedragsaanpassing, isolatie spouw, dak en vloer, HR++ glas en radiatorfolie.
Andere aandachtspunten:
• Over de urgentie: het is hoogste tijd werk te maken van de energietransitie. Voor- en tegenstanders van windturbines in Oost delen die opvatting, en vinden dat hier met zo veel mogelijk bewoners en partijen op zo kort mogelijke termijn samen aan gewerkt moet worden
• Oost is veel energiebesparing mogelijk: onder andere in woningen, bij grootverbruikers en door gedragsaanpassing.
Vervolgacties
- Stadsdeel Oost heeft de aanbevelingen meegenomen in een lokaal programma met bewoners gericht op samen de energietransitie aangaan.
- De gemeente heeft belangstelling getoond voor het idee om mee te tenderen op zee. Status onbekend.
- Wethouder Zita Pels heeft enthousiast gereageerd op het werk en werkwijze van de Ma.akbank, vond het een goed voorbeeld van hoe het in de hele stad zou moeten en gaf opdracht hier een training voor te geven. Die is nooit gehouden, want er was geen budget voor.
- In een evaluatiegesprek met bestuurlijk en ambtelijk opdrachtgever is besproken dat het (eventuele) politieke doel in een vraagstuk vooraf duidelijk moet zijn, omdat een succesvolle Ma.akbank anders in feite kansloos is.
- De betrokken ambtenaar in de Ma.akbank heeft bij zijn afscheid kaartjes gekregen voor het toneelstuk WIND
Ondertussen is de hele Windturbine-opgave in de stad nog altijd ingewikkeld en ongemakkelijk. Over en weer bleef onvrede over het stedelijk participatieproces. Wel is duidelijk dat er (vooralsnog) geen windturbines zullen komen in stadsdeel Oost.
